Obsessie van 28-jarige Italiaanse rijkaard kostte duizenden het leven
Admiraal
Federico
Spinola
was gek
op galeien
Portret van admiraal Federico Spinola 
(oud schilderij)
Don Federico Spinola werd geboren 
in 1571, als kind van de steenrijke familie Spinola in Genua. Vrijwel iedereen in die familie was belangrijk. De een werd generaal, de ander kardinaal of burgemeester.
Zijn familie (links zie je het familiewapen) stuurde Federico op jonge leeftijd naar de Universiteit van Salamanca in Spanje, om daar een kerkelijke loopbaan te beginnen. Maar de jongen had geen zin in studeren. Hij wilde avontuur en trad daarom als officier in dienst bij Alexander Farnese, hertog van Parma, die toen de baas was van het Spaanse leger in de Nederlanden.
In 1598 reisde de 28-jarige Spinola naar Madrid. Hij stelde koning Philips de Derde voor om met een vloot galeien Engeland binnen te vallen. Voor zo'n wild avontuur had de Spaanse koning geen geld over. Toen vroeg Spinola om toestemming om met zes galeien (die hij voor eigen rekening wilde laten bouwen) naar Zeeland en Vlaanderen te varen.
Zandbanken
Galeien waren al eeuwenlang heel belangrijk op de Middellandse Zee , maar in de Noordzee zag je ze niet vaak. Spinola legde de koning uit dat een door roeiers voortgestuwd vaartuig een beslissend voordeel zou hebben op schepen die van wind afhankelijk waren. Vooral tussen de Zeeuwse en Vlaamse zandbanken, ondiepten, kronkelige kreken en nauwten.
De koning ging akkoord. Alle schepen die Spinola buit zou maken mocht hij zelf houden en verkopen. In 1599 voer Spinola met zijn zes galeien naar Sluis, in Vlaanderen. Omdat niemand in Engeland of Nederland zijn vloot zag aankomen, noemden ze dit de 'Onzichtbare Armada'.
Met de zes galeien maakte Spinola vanuit Sluis de Zeeuwse wateren onveilig . Hij viel passerende Nederlandse en Engelse koopvaardijschepen aan, maar ook veel kleine vissersbootjes.
Bovendien hinderde hij de scheepvaart naar Oostende , een stad die door de Spanjaarden werd omsingeld, en die door de Nederlanden alleen via zee kon worden bevoorraad.
Hekel
Spinola had zo'n succes dat de Nederlanders en Engelsen een hekel aan hem begonnen te krijgen. Het jaar daarop liet de overmoedige admiraal in Italië en in Spanje nog eens acht grote galeien bouwen . Hij verving de gebruikelijke ijzeren kanonnen door zware bronzen kanonnen
Hij bemande de galeien met 900 matrozen en soldaten en 1.500 roeislaven, voornamelijk afkomstig uit Turkije en van de noordkust van de Middellandse Zee.
In 1602 vertrok hij vanuit Cádiz in Zuid-Spanje met deze galeien naar Sluis. In Piratenzoon is dit de vloot waarop Zain en zijn vrienden varen.
Aangevallen
De reis werd een ramp. Onderweg, ter hoogte van de Baai van Sesimbra in Portugal, werd hij aangevallen door Engelse oorlogsschepen , die enkele galeien in de grond boorden, en andere galeien in brand schoten en zwaar beschadigden. Het kostte Spinola een hele zomer om zijn gehavende vloot weer zeeklaar te krijgen.
Eindelijk aangekomen in het Engelse Kanaal werd Spinola opgewacht door Engelse en Nederlandse oorlogsschepen, die na een lange achtervolging korte metten met zijn galeien maakten.
Eén galei vluchtte zinkend de haven van Calais binnen en werd door de Fransen in beslag genomen; de roeislaven namen hun kans waar en liepen weg.
Spinola zelf wist met zijn eigen galei San Luis maar net Duinkerke te bereiken, dat toen Spaansgezind was. De rest van zijn vloot werd onherstelbaar beschadigd, of tot zinken gebracht
Een paar dagen later lukte het hem om met de San Luis door te varen naar Sluis. Bij aankomst begroetten de Spanjaarden in die stad hem met minachting. Deze jonge admiraal had onderweg zijn hele vloot verloren! Dat vonden ze een schande.
Voordat Spinola weer in actie kon komen, had hij eerst nieuwe galeien nodig en nieuwe roeislaven. Dat duurde meer dan een half jaar; de slaven liet hij uit heel Europa aanvoeren.
Ondertussen hadden de Nederlanders ook twee galeien laten bouwen: de Dordtse Zwarte Galei en de Zeeuwse Flesse. Samen met enkele driemasters hielden deze galeien de wacht voor het Zwin, om te voorkomen dat Spinola kon uitvaren.
Gesneuveld
In de vroege ochtend van 26 mei 1603 kwam Spinola met zijn nieuwe galeien toch het Zwin uit, hopend op windstilte, waardoor de Zeeuwse vloot in Vlissingen zou moeten blijven liggen.
Buitengaats werd hij opgewacht door de twee Nederlandse galeien en de driemasters. Spinola had de opkomende zon in de rug, en dacht dat de Nederlanders door diezelfde zon zouden worden verblind
De Spanjaarden hadden acht galeien en vier lichte fregatten, alle goed bemand, de grootste galeien door 250 roeiers en tweehonderd soldaten met musketten.
De zeeslag duurde slechts een paar uur. De Spaanse galeienvloot werd vernietigend verslagen. Wat nog kon varen vluchtte terug naar Sluis. Toen de San Luis daar zwaar gehavend het haventje binnenvoer, was admiraal Spinola dood.
Tijdens de zeeslag hadden een of twee stenen kanonskogels bij hem een onderbeen afgerukt. Liggend op dek was de jonge admiraal langzaam doodgebloed. In Piratenzoon lees je dat Zain hier een rol in speelde – in werkelijkheid is daar geen bewijs voor.
Zware verliezen
De Spaanse verliezen waren zwaar, maar vermoedelijk lager dan de achthonderd man die de toenmalige Nederlandse verslagen juichend vermeldden. De Nederlandse vloot telde 47 gesneuvelden. De slag werd in de Republiek der Verenigde Nederlanden gezien als een grote overwinning. De bemanningen kregen elf tonnen bier.
Deze slag was de enige grote zeeslag tijdens de Tachtigjarige Oorlog waarbij aan beide zijden galeien werden ingezet. Een jaar later werd Sluis door de Staatse troepen veroverd, en vielen alle Spaanse galeien in handen van prins Maurits.
De slag is onderwerp van twee bekende schilderijen. De eerste is waarschijnlijk van de hand van Cornelis Vroom en hangt in Amsterdam, in het Scheepvaartmuseum.
Het tweede schilderij is gemaakt door Andries Eertveld en te zien in het Belfort van Sluis – zie de foto hieronder. Zie ook het artikel Galeien voor de roeiers een hel op aarde.
Wil je meer weten? Bestudeer zelf de 
